Author Archives: drew143

Si Mama Talaga!

           Ang sarap sa pakiramdam ng umaga. Nararamdaman na lang namin ni mama na umaga na naman, ‘yung hangin, ‘yung lamig, ‘yung amoy. Tapos ayun, umaga na naman!

           Hindi lang pala basta umaga dahil birthday ko ngayon!

           Inihanda na ni mama ang pampasok ko kagabi pa lang. Plantsado ‘yon. Kahit inaantok na s’ya kagabi, pinlantsa niya pa rin ‘yon bago matulog. Syempre, hindi pwedeng gusot ang damit ko, birthday ko kaya ngayon.

           Sasabihin ko kela Kay-kay, Ging-ging, at ang bestfriend kong si Jeng-jeng na birthday ko ngayon. Sila kasi ang kasama ko palagi, para na nga kaming tropa.  Si mama naman ay papasok sa trabaho. Ang sipag talaga ni mama, birthday ko na nga, magtatrabaho pa siya?

           Dahil birthday ko ngayon, saan kaya kami kakain mamaya? Sa Jollibee kaya? Sana may pera si mama. Gusto ko kasing pakainin ‘yung mga kaibigan ko. Tsaka gusto ko rin ng ispageti. Si Jeng-jeng kasi nagpakain siya sa school nung birthday nya, ang sarap ng ispageti nila. Gawa raw ‘yun ng mama n’ya eh. Sana ngayong birthday ko rin!

           Kaya para magsimula ang magandang araw ngayong birthday ko, kailangan na naming bumangon sa kama, maligo, magbihis, mag-umagahan, at magdasal bago umalis ng bahay. ‘Yon kasi ang turo ni mama, dapat nagdadasal bago umalis ng bahay, lalo na ngayong birthday ko!

           “Papa Jesus, sana po maging masaya kami ngayong araw ni mama. Papa Jesus, birthday ko po ngayon. Tsaka po sana ma-perpek ko ‘yung exam naming para matuwa siya sa’kin. Love ko po si mama, Love you Papa Jesus.”

           Naglakad na kami paalis ng bahay, sinarado na ni mama ang pinto. Hawak-hawak ko ang kamay ni mama, hindi ko mahawakan ng buo kasi maliit pa lang ‘yung kamay ko. Tsaka medyo mahirap hawakan ‘yun kamay ni mama. Magaspang. Parang ‘yung ulam lang namin kagabi na ampalaya. Kulu-kulubot na, pero hawak ko pa rin naman. Paborito ko kasi ‘yung ampalaya eh, lalo na kapag may itlog.

           Malapit lang ang ekswelahan sa bahay namin kaya talagang nilalakad na lang namin ni mama. Konting lakad lang ‘yon, hindi ganon kalayo. Mas malayo pa ang pinapasukan ni mama. Dahil malapit sa eskwelahan ang paradahan ng traysikel, dun na rin siya sasakay papasok sa trabaho.

           “Hoy, Caloy! Birthday ko ngayon!”

           Si Caloy ‘yung kalaro ko tuwing hapon kapag pinapayagan ako ni mama na lumabas ng bahay. Mabilis ‘yan tumakbo. Nahihirapan akong tayain ‘yan kapag naghahabulan kami. Kaya kapag nauwi ako, nagagalit lagi sa’kin si mama. Bakit daw pawis na pawis ako.

            Si Caloy kasi ang bilis tumakbo lagi. Hindi ko na lang siya sinumbong kay mama kasi baka mamaya ay paluin siya sa puwet. Magalit pa sa’kin nanay niya na sinumbong ko siya sa mama ko na ang bilis-bilis niyang tumakbo. Siguro nagpa-praktis ‘yan bago kami maglaro.

            Pero mas magagalit siguro si mama kapag nagsumbong ako sa kanya na inaasar ako ni Caloy na wala raw akong tatay. Pero hindi ko pa rin s’ya isusumbong.

            “Daan ka sa bahay mamaya! Laro tayo!”

            Hinila na ako ni mama, siguro naisip niya na laro na naman ang nasa isip ko. Si mama naman, mamaya pa naman ‘yon eh. Tsaka birthday ko kaya ngayon. Kapag birthday, dapat naglalaro lang.

            Alam ko na. Yayayain ko rin sina Jeng-jeng mamaya na maglaro sa recess. Dala ko naman lagi ‘yung chinese garter na ginagamit namin eh. Teka, nasa bag ko ba ‘yun? Ginamit kasi namin ‘yun kahapon eh. Baka naiwan ko sa bahay. Tignan ko nga muna sa bag ko. Ayun, andito nga.

           Saglit, ano ‘tong nasa bag ko? Ang lamig! May Zest-o ako! Nilagay siguro ‘to ni mama habang naliligo ako kaya hindi ko nakita. Siguro kasi birthday ko ngayon, ang sarap uminom ng Zest-o na malamig. Pero mamaya ko na lang ‘to iinumin para kapag nag-chinese garter kami ay hindi agad ako mauuhaw. Alam na alam talaga ni mama ‘yung paborito ko.

           Si Ma’am ‘yun ha. Adviser namin. Parang sinasalubong n’ya ako kasi birthday ko ngayon. Alam kaya n’ya?

            “Good morning, Karen. Good morning, Mrs. Garcia.”

           “Good morning, Mrs. Manzano!”

           Hindi naman n’ya ako binati, eh. May quiz pa kami mamaya sa kan’ya. Tinulunganpa nga ako ni mama na mag-aral kagabi. Nagalit pa nga si mama kasi mali-mali lagi ang ispeling ko. Ewan ko ba, palaging akong nalilito sa ispeling. Si mama naman kasi, ang dali-dali ng binigay sa’kin na pangalan “Karen.”

           Gusto ko ‘yung mahirap i-spell, katulad ng pangalan ni Kay-kay. Palayaw n’ya lang ‘yung Kay-Kay pero ‘yung tunay n’yang pangalan, mahirap talaga i-spell. Pati ‘yung kay Jeng-jeng, ang haba. Sabi ng teacher ko, tatlo raw pangalan niya. Ako, “Karen” lang. “Karen Garcia.” Tapos nalito pa talaga ako, nasanay kasi akong “Karen Concepcion.” Hindi tuloy ako nahihirapan mag-spell. Kaya, ayan hindi ako masyado natuto mag-ispel.

           “Ba-bye, mama.”

           Hinalikan ko na si mama sa pisngi n’ya, paalis na s’ya. Hindi n’ya pa rin ako binabati. Akala ko dito n’ya ako babatiin bago kami pumasok. Nakalimutan n’ya siguro. Dire-diretso lang si mama hanggang sa nakasakay na siya ng traysikel. Ako naman, nakatayo lang muna sa gate, baka kasi bumalik s’ya kasi nga birthday ko ngayon. Nakalimutan kaya niya?

           Pumasok na talaga ako sa gate, nasalubong ko si Kay-kay na tumatakbo, sa ibang section kasi s’ya. Magkaklase sila ni Ging-ging, kami naman ni Jeng-jeng ang magkasama sa isang section.

           “Kay, sabihin mo mamaya kay Ging-ging na laro tayo sa recess ha!”

           “Ten-twenty kamo! Basta sabihin mo sa kan’ya ha.”

           “Hintayin na lang namin kayo ni Jeng-jeng sa Narra.”

           Ang bilis naman tumakbo ni Ging-ging, hindi pa nga ako tapos sa sinasabi ko. Hindi ko nga nasabi sa kan’yang birthday ko ngayon eh. Alam kaya n’ya? Kapag hindi n’ya ako binati, hindi ko s’ya bibigyan ng Zest-o ko.

           Gusto ko na agad maglaro, ayoko na pumasok. Sana pumayag ‘yung teacher ko na libre na ako ngayong araw kasi birthday ko. Birthday ko na nga, mag-aaral pa rin ako? Buti na lang maglalaro kami nila Jeng-jeng mamayang recess. Gagalingan ko nga, baka kasi talunin nila ako. Birthday ko kaya.

           Malapit na ako sa klasrum namin. Bakit parang wala pang tao? Ako lang ba ang nandito? Hindi sila lahat papasok? Sayang naman ang baon ko.

           “Karen, lumipat na tayo ng klasrum. Hindi na tayo dito.”

           Nagulat naman ako sa president naming, bigla na lang sumulpot. Nakalimutan ko kasi na lilipat nga pala kami kasi aayusin ‘yung elektrik fan sa room namin. Buti na lang at nagsabi ang mga magulang namin sa adviser namin na ayusin ang elektrik fan. Ang tagal na kasing sira n’un. Pawis na pawis kami lagi.

           “Oo nga pala. Nakalimutan ko. Sige, sunod na ako dun!”

           Umalis na rin ako kaagad para makapunta sa nilipatan naming klasrum. Malapit lang naman ‘yun pero kailangan ko nang magmadali, baka kasi pagalitan ako. Tatakbo na ako nang mabilis. Kita ko na rito ang klasrum. Ano ba naman ‘yang lilipatan naming room? Wala man lang bintana, siguradong pawisan na naman kami neto. Ayokong magbirthday na puro pawis, babaho ako n’yan.

           Naku, baka mamaya ay nandyan na ang adviser namin sa loob. Siguradong papagalitan na naman ako. Late kasi ako. Sasabihin na naman n’ya na hindi ako nakikinig sa kanya. Nalimutan ko lang naman.

           Para hindi ako pagalitan, dahan-dahan kong binuksan ang pinto nang…

           “Happy Birthdaaaayy to youuu. Happy Birthdaaaayy to youuu.”

           Nagkakantahan sila. Sina Jeng-jeng, Kay-kay, Ging-ging, pati ‘yung iba ko pang mga kaklase. Pati ‘yung mga teachers ko nandun din nakanta. Ang saya naman! Meron pang nakasulat sa board na “Happy Birthday Karen!” Parang si Jeng-jeng yata ang nagsulat, alam ko sulat nun eh. May mga lobo, may ispageti, tsaka ice cream dun sa lamesa ni ma’am. Ang dami ko naming bisita. Meron ding malalamig na Zest-o! Ang daming bata, parang hindi ko naman kaklase at kabigan ‘to lahat ha?

            Tsaka… si mama ba ‘yun? May buhat-buhat na cake papunta sa’kin.

           “Happy birthday, baby. Wish ka muna.”

           Pumikit na muna ako bago na mag-wish.

           Syempre katulad ng turo ni mama, nagdasal muna ako. Nagpasalamat muna ako kay Papa Jesus. Tapos nag-wish na ako. Hindi ko na sasabihin ‘yung wish ko. Secret lang. Niyakap ko na lang si mama nang mahigpit na mahigpit tapos hinalikan ko s’ya sa pisngi.

           Si mama talaga!

* * * * *

Ang koleksyong ito ay lahok para sa Saranggola Awards (www.saranggola.org.ph) sa kategoryang KWENTONG PAMBATA.

Ang Mga Bago Kong Pangalan sa Hinaharap

“Sir choppy,” ito na nga yata ang bago kong pangalan. – Joeric Cubio

            Nung magsimula ang online classes, ilang ulit na akong nabinyagan ng mga estudyante ko sa klase. Sa totoo lang, isa ako sa mga maswerteng guro na hindi natanggal sa trabaho dahil sa pandemya—na pwedeng matanggal dahil palaging late o sumasagot sa mga nakatataas pero hindi dahil sa pandemya.  Kinabahan ako nung una, katulad ng karamihan. Ilang linggo ba namang sunud-sunod na napabalitang tinawagan na si ganito, tinawagan na si ganyan. Huling araw na ngayon ni ano, huling araw na ni ganyan. Iniisip ko, kung susunod akong tatawagan, saan ako hahanap ng trabaho? Kaya naman pinagpatuloy ko lang ang online class kahit nangangapa talaga noong una pagdating sa anong gagamitin na laptop, maayos ba ‘yung internet, saan ako pupwesto, baka marinig ang mga kapitbahay, at marami pang iba. Wala sigurong guro ang hindi nakaranas ng kakaibang kwento sa online class.

“Sir muted”

            Nakakailang linggo na rin naman kami sa online class. Kabisado na naman ng mga estudyante ko ang linyahan ko bago magsimula ang klase. “Just a reminder for everyone. Please on your camera and turn off your microphone.” Ginagamit ko ang TV sa bahay bilang monitor maliban sa laptop, pinapanood ko ang klase na pinapanood kung ano ang ginagawa ko. Sa ganitong paraan, malalaman ko kung interesado pa ba sila sa ginagawa namin o kailangan ko na bang sumayaw o kumanta para magising sila. Kailangan ko bang magtawag ng tao para mag-recite? Swerte na lang kung naka-on ang camera nila. May mga estudyante rin kasi na hindi nakakapagbukas ng camera dahil mabagal ang internet–sabi nila. Minsan totoo, minsan ayaw mo na lang din na sumakit ang ulo mo kaya’t magpapatuloy ka na lang sa klase. Sayang lang din kasi ang oras.  

            Sakto namang dumating ang department head ko para mag-obserba. Wala namang problema ‘yun sa’kin dahil naka-ilang linggo na kami ng mga bata. Ibig sabihin, nakapag-adjust na sila sa online classes at pati na rin sa’kin. Katulad ng iba pang mga guro, ipinagpatuloy ko lang din ang pagtatalakay nang walang kaba. Dinadagdagan ko pa nga nang kaunting palabok para naman mas masayahan ang klase at tumaas ang rating ko. Nang magpalabas ako ng video, binigay ko na lang sa mga bata ang link. Minsan kasi ay mahina ang internet nila. Minsan naman ay hindi rin kaya ng internet ko. Nagbibigay na lang ako ng iilang minuto depende sa haba ng video na ipapalabas. Pwede na siguro ‘yung limang minute dahil music video lang naman ang ipapadala kong video. Hinayaan ko silang manood sa sarili nilang kompyuter. Pagkatapos at bumalik kami sa diskusyon.

            Nagbigay ako ng ilang katanungan pero wala namang sumagot kaya’t sinagot ko na lang din nang hindi masyadong mapahiya sa department head ko. Minsan ganun talaga sila. May pagkamahiyain. Lalo na sa online class, minsan pipilitin mo rin talaga silang mag-recite kung kailangan. At dahil hindi natin alam ang pinagdadaanan nila, iintindihin na lang natin. Dahil takot mapahiya, ipinagpatuloy ko lang ang pagtatalakay. Siguro ilang minuto rin bago may nagsalitang, “Sir muted.” Doon ko lang napansin na naka-off pala ang microphone at camera ko. Ang dami ko nang sinabi. Paano kaya nalaman nung bata na nagsasalita na ako kahit naka-off ang camera at microphone ko? Oo nga pala. Kabisado na nila.

“Sir choppy”

            Ano na naman kayang problema ng internet ko? Kailangan naming mag-meeting para sa pinaplano naming proyekto. Tinawag namin itong Project Papel. Sa pangalan pa lang, alam mo nang tungkol ito sa mga papel. Ang sistema, mag-uupload ng video ang mga bata sa Facebook page na ginawa ng batch. Video sa pagluluto, sa pagdidilig, sa pagsayaw, lahat na. Para lang mapansin ng mga tao. At higit sa lahat, para ma-engganyo silang mag-donate ng pera. Malaki-laki rin ang naipon para dalawang beses magbigay ng ilang reams ng bond paper sa labinlimang paaralan mula Las Pinas, Paranaque, at Muntinlupa. Kung hindi ba naman kasi wala kwenta ang gobyerno na ito, hindi sana magkukulang ang budget na nakalaan para sa mga public schools. Napabalita pa ngang sa susunod ay hati-hati na sila sa mga modules na mali-mali at pinutakte rin ng maraming aberya katulad na lang sa isyu ng kapag may kriminal ay tattoo, pati na rin ‘yung tungkol sa mga katulong, tungkol sa mga nars, at marami pang iba. Pagkatapos humingi ng special power ang nakaupo sa Malakanyang, wala namang nangyari. Ilang buwan na pero lockdown pa rin.

            Kaya naman, napakaimportante ng meeting na ito. Dito kasi namin titignan ang kabuoang programa. Kung ano pa kaya ang pwedeng idagdag o kung ano pa ang pwedeng tanggalin. Isa-isa na silang nagpapasukan sa Google Meet. Hello? Kumusta kayo? Tapos nawala ako bigla. Pasok naman ulit ako para puntahan ulit sila. Hello? Sorry. Nawala na naman ulit. Nag-refresh na lang ulit ako at bumalik. Hello? Ayun at gumana na rin sa wakas. Pasensya na kayo ha. Hindi ko alam anong problema ng internet ko. Sabi ng isang estudyante, Sir? Sir? Ano na naman kayang problema niya? Sir choppy. Naputol na naman ulit. Iniisip kong kailangan na naming matapos ang programa bago ibaba sa mga klase. Pasok ulit ako ng Google Meet. Hello? Ewan ko ba kung ano—Nawala na naman ulit ako hanggang sa nagrestart na ako ng laptop. Ilang minute lang ay nagbukas na ulit. Hello? Hello? Can you hear me? Ang sabi na naman ng estudyante ko, Sir choppy. Hanggang sa hindi na lang kami nag-meeting.

“Sir Shoppee”

            Nahanda ko na lahat. Ito ang unang pagkakataon ko para magturo sa online. Sa susunod na buwan ay magbubukas na ang klase. Buti na lang ay naisipan ng eskwelahan namin na magsagawa ng trial week. Masusubukan kong magturo. Mas natuwa ako kesa kinabahan dahil gusto kong malaman kung paano ko ba maitatawid ang diskusyon. Okay na itong trial week kaysa sa mismong pasukan ako mangapa. Kaya naman, pinaghandaan ko ang klase. Todo download ako ng mga extension sa chrome. Para kunwari bihasa talaga. Nung nagpasukan ang mga estudyante, pamilyar ang mga mukha. Hindi naman nakakabigla pero ang hahaba ng buhok. Katulad ko, hindi pa rin sila nakapagpapagupit. Parang nagtuturo tuloy ako sa all-girls dahil sa buhok nila.

            Wala ring tao sa bahay nung araw na ‘yon. Hindi ko maalala kung bakit. Nasa galaan sa gitna ng pandemya? Pero ayos lang dahil nahihiya rin akong magturo nang may nanonood. The concept is like this. The concept is like that. Heto na naman ako sa mga concept ni ganito at ni ganiyan. Medyo hindi ito ang best ko pero hindi na masama dahil unang sabak ko sa online. Maya-maya, may sumisigaw na sa labas… Taho!! Maliban sa kasipagan ng mga nagtitinda, mapapabilib ka rin sa well-projected voice nila. Itong si kuya magtataho ay hindi pumapalya tuwing umaga. Talagang gigisingin ka niya sa umaga hindi lang ng masarap niyang taho kung hindi pati na rin ng kaniyang pagbati ng Taho!! Hindi mo naman sila masisi dahil marangal na hanapbuhay ang pagiging magtataho. Kabisado ko na ang umaga dahil ang sunod sa sigaw na ito ay… Gulay!! Si Ate na tulak ang kaniyang kariton. Iniikot ang buong subdivision para lang magbenta ng murang kamatis, sibuyas at iba pa. Nagmumura rin kadalasan ang boses niya dahil nasa kabilang kanto pa lang, ramdam mo na ang kaniyang presensya.

            Pero hindi nila ako maiisahan. Sinarado ko na ang pinto at bintana. Rinig ko pa rin naman sila, pero hindi na katulad ng dati na mas malakas pa ang boses nila kesa sa TV. Dahil kabisado ko na ang umaga, panandalian ko munang inangkin ang bahay na parang sarili kong mundo. Medyo inaalala ko rin kasi na baka sobrang lakas ng boses ko at makaistorbo sa mga kapitbahay. Lalo na’t hindi ako masyadong sanay sa online class. Mas sanay ako sumigaw sa classroom. Kung sisigaw ako sa online, sana hindi mabulabog o magreklamo ang mga kapitbahay. Sa gitna ng pagiging praning sa ingay sa labas, nakita kong bumubukas ang bintana. Maya-maya’y may dumungaw na mukhang hindi ko kilala. Ang sabi niya, Sir Shoppee. Nagpaalam ako sa klase na pupunta muna sa banyo para kunin ang order ko kay kuya. Ilang segundo lang naman ay nakabalik na ako sa klase pero hindi ko maalala ang huli kong sinabi. Mabuti na lang at malapit nang maubos ang oras.

“Sir LBC”

            Kausap ko ang mga magulang ng aking mentee sa isang video call. Sa school kasi na pinagtatrabahuan ko, may program na ang tawag ay “mentoring.” ‘Yung tipong may iilang estudyante na ibibigay sa’yo para alagaan mo sa buong taon. Kailangan mong kausapin buwan-buwan. Kailangan mong bantayan para hindi bumagsak. Sa totoo lang, mas nakilala ko ang mga estudyante ko dahil dito. May iilan talagang nanghihingi ng tulong sa usapin ng pag-ibig, pakikipagkaibigan, pamilya, away-bata, at marami pang iba. May mga panahon kasi na kailangan nila ng kausap. Lalo na sa panahon ng pandemya, minsan ay wala silang ibang matakbuhan. Kailangan din na kausapin ang magulang nila dalawang beses sa isang taon. Dahil dito, iba’t ibang klase ng magulang na ang nakausap ko.

            Habang nagbibigay ako ng mga feedback ng mga guro sa anak ng kausap kong magulang, may biglang tumawag sa cellphone ko galing sa isang hindi nakarehistrong numero. Ayokong sagutin kasi nakakahiya sa magulang dahil masinsinan naming pinag-uusapan ang pinagdadaanan ng anak nila, kaya binaba ko na lang ang tawag. Baka naman pwedeng mag-text muna kasi siya bago siya tuluyang tumawag, sa isip-isip ko. Maya-maya’y tumawag na naman. Pinatay ko ulit. Nakakahiya dahil napapansin na siguro ng mga magulang na sa ibang bagay ako nakatingin. Ilang segundo pa lang ang nakalilipas, tumawag na naman. Hindi ko alam na naririnig pala nila ang tunog ng cellphone, siguro ay ganun kalakas? Kaya’t nagsabi sila na sagutin ko na raw ang tawag. Hiyang-hiya tuloy ako na nagsabing, “Ay, sorry po. Saglit lang.” Pinatay ko ang camera at audio ng video call para hindi nila ako makitang natataranta. Nung sinagot ko ang tawag, ang sabi sa’kin, “Sir LBC.” Saglit naman akong napaisip kung meron ba akong binili? Alam kong nakakailang order na ako online pero wala talaga akong matandaang order na darating sa araw na ito. Wala rin naman akong inorder nitong nakaraang araw o nakaraang linggo. Hanggang sa sinabi niyang, “Galing po kay Sir Lyde.” Dun ko lang naaalala na kinuha nga pala ng isang kaibigan ang address ko para magpadala ng mga librong napanalunan ko sa raffle nung Christmas Party namin. Dali-dali akong lumabas, naka-uniporme naman ako na pang-itaas pero naka-boxers lang na pang-ibaba.

            “Nasaan na po kayo banda?” Tanong ko kay kuya habang lumalabas ng bahay. “Saan po ba kayo?” Sagot naman niya. Naku. Parang alam ko na ang mga ganitong tanungan. Mukhang mapapasabak ako sa pagbibigay ng direksyon. Paglabas ko ng bahay, wala pa nga siya. Hirap na hirap akong mag-pokus sa pagbibigay ng instruksyon para marating niya ang bahay namin, “nasa kabila po kayo… punta po kayo sa ganito… may ganito po sa ganito… tanong po ninyo sa guard… liko po kayo sa ganito.” Siguro ilang minuto rin bago siya tuluyang dumating. Dahil naalala kong merong magulang na naghihintay sa’kin sa video call, agad-agad kong kinuha ang inabot niyang package at nagpasalamat. Pagkatapos kong pumirma tumalikod na ako para habulin ang video call. Ilang hakbang pa lang palayo ay tinawag niya ulit ako, “Sir, may bayad pong limang piso. Siningil po ako ng guard.” Dali-dali akong pumasok para kumuha ng pera. Nang maiabot ang bayad, dali-dali ring akong bumalik. Sinuot ko kaagad ang headphones, nag-on ng camera at audio. Ang unang bunga ng magulang ng kausap ko, “Sir, ang tagal po ninyo.” Halos lumubog ako sa kinauupuan ko sa hiya.

“Sir hassle”

            “Kelangan ninyong ipasa ito sa susunod na linggo,” sabi ko. Hindi na naman maipinta ang mga mukha nila. Siguro’y tambak na naman sila ng gawain. Hindi man halata pero hindi ko rin naman gustong dumagdag pa sa pinagkakaabalahan nila. Maliban kasi sa magpakalat ng kaalaman, kalakip na rin ng trabaho ko ang magdagdag ng alalahanin sa mga bata sa panahon ng pandemya. Kung maari nga, hindi na lang ako nagbibigay ng iba pang trabaho. Kaso ang maliliit na workload binibigay ng iba’t ibang guro ay isa na ring malaking trabaho kapag pinag-sama-sama.  Sa totoo lang, hindi ko na rin alam kung natututo pa sila. Hindi ko nga alam kung anong laman ng screen nila habang nagka-klase. Hindi ko alam kung sila pa ba talaga ‘yung nasa harap ko o picture  na lang. Katulad na lang ng hindi ko rin alam kung saan nakakuha ang DepEd ng datos na highly successful  ang pilot implementation ng face to face classes.  Ang alam ko lang, sabi nung isang kong estudyante, “sir hassle.” Matapos kong ipaliwanag kung ano ang ipapasa nila sa susunod na linggo.

            Kung pwede ko lang sabihin sa kanila na ipit na ipit na kaming guro sa napakaraming gustong ipagawa ng eskwelahan at kung paano rin naiipit ang eskwelahan sa mga gustong ipatupad ng DepEd kahit na nasa gitna ng pandemya ang bansa. Tuwing may meeting at maraming ibabang ipapagawa sa’ming mga guro. Gusto ko ring sabihin na, “sir hassle.” Kapag may bago na namang dokumento na ipapagawa. Kapag gigising ka sa umaga at bubulaga sa’yo ang napakaraming email. Kapag matutulog ka na pero may matatanggap ka pa ring text message sa trabaho. Kapag nasa klase ka pero may tumatawag na magulang. Kapag may estudyanteng hindi nagpapasa ng mga gawain tapos hindi rin nagre-reply. Kapag pagod ka na sa pagtuturo buong araw pero kelangan mo pa ring pumunta ng meeting sa hapon. Kapag Sabado na o ‘di kaya Linggo pero hinahabol ka pa rin ng mga ipapasang dokumento. Saan lulugar ang isang gurong katulad ko na umaasa lang sa pagtuturo ang kinikita? Kaya’t ipinagpatuloy ko na lang kahit ilang beses na akong natawag na “sir hassle.”

            Kung natuloy naman ang panawagan na #AcademicFreeze, hindi ko rin alam kung anong klaseng istress ang mangyayari. Sa dinadami-dami ng guro na mawawalan ng trabaho, magagawa kayang bigyang tulong ito ng gobyerno? Eh inuna pa nga nilang gumastos sa Dolomite Beach sa gitna ng pandemya. Ilang bakuna at testing kits na rin ang katumbas nun. Ito ang totoong hassle na  ilang taon na nating pinagtitiisan. Ilang “sir hassle” na ang naging panawagan pero parang hindi naman nakikinig.

            Bilang pa naman sa daliri kung tatanungin ang bilang ng taon ko bilang isang guro, pero ngayon lang ulit ako nagkaroon ng iba’t ibang pangalan at katawagan dahil sa pandemya. Habang tumatagal mas dumarami ang naiimbentong pangalan sa guro sa panahong ito. May mga pangalan din na hindi na lang nakakarating sa’kin. Ayoko na lang ding alamin. Magkaroon man ng napakaraming pangalan, katulad ng iba pang guro, kinabukasan ay dahan-dahan ko pa ring bubuksan ang laptop. Pipindutin pa rin ang “on” at papanooring umikot ang bilog sa screen na ilang ulit iikot bago tuluyang magbukas. Pupuntahan ko pa rin ang icon ng Google para magbukas ng Google Classroom. Hahanapin ang klase na may nakasulat na “ADVISORY.” Kapag nabuksan ko na ito, iki-click ko pa rin naman ang “JOIN.” Magsasalamin muna ako sa camera, tatanggalin ang mga hindi dapat makita,  magpa-practice sa pag-ngiti, at tuluyang papasukin ang klase. Babati pa rin naman sa kanila at magpapatuloy.

* * * * *

Ang koleksyong ito ay lahok para sa Saranggola Awards (www.saranggola.org.ph) sa kategoryang Sanaysay.

Pagkatapos ng Pandemya: Mga Gunita

Pagkatapos Nito’y Punung-Puno

Pagkatapos nito’y punung-puno na ang aking kwarto

ng mga hindi maipadalang liham, mga liham na hindi

matatanggap, at ang mga liham na gustong maisulat.

Mga liham ng pangamba ng kinabukasan. Ni hindi ko

na malaman kung paano hihiga sa kama’t nakahilata

ang mga letra. Pati na ang mga salitang palamuti na

sa dingding ay sabit-sabit. Nahalo na rin sa agiw ang

mga pananda. Gusto ko man silang walisin ngunit

nag-alsabalutan ang mga panlinis, isinama nila ang

pandakot pati na rin ang lagayan ng basura. Kung

ako naman ay bibili ng panibago ay nakaharang sa

pintuan ang mga pambati.Ikinandado na rin ito ng

mga balita. Malamang ay dito na rin ako mawawalan

ng hininga. Sa panaginip ko kasi’y pinupuluputan ako

ng mga kuwit at binabaril ng mga tuldok. Ililibing ako

na nakabalot sa sobreng kulay puti na parang nginatngat

ng kulay pula at asul na linya.

* * * * *

Pagkatapos Nito’y Paano

Pagkatapos nito’y paano tayo

maghahalikan? Paano na lang

/

mangungusap ang mga labi

nating matagal nang nakabusal

/

at matagal nang nananahimik?

Para na lang akong palaging

/

nilalaplap ng mga tela. Wala

naman akong magawa dahil

/

nakagapos ito sa’king tenga.

Tuyot man ang labi’y nandyan

/

naman ang dila para tulungang

mamasa. Pag-aaralan ko na rin

/

kung paano ito mananatiling

mapula nang hindi kinakagat

/

at baka dugo pa ang tumulo.

Dahil sigurado akong hindi

/

mo pa muna mailalapat ang

mga labi mo sa’kin. Kaya’t

/

sa susunod nating pagkikita,

hindi mo na ito kailangang

/

idampi. Bago pa man balutin

ng ‘yong mga bisig ang aking

/

kahinaan ay nagtanan na ang

ating mga mata.

/

* * * * *

Pagkatapos Nito’y Makalilimot

      na naman tayo.

Magkakaroon tayo ng amnesya

      kung sino ba si ano

           at kung saan ba ang alin

      at kung bakit pa ang paano.

Kaya’t araw-araw kong inililista

      ang mga pangalan,

           ang mga lugar,

      ang mga dahilan,

           ang mga kung ano-ano.

Sakaling mawalan man ako ng malay

      ay may babalikan

           akong nakaraan

      kung sino ang sisingilin,

           kung ano ang inutang,

      kung paano nagkaroon,

           kung paano nawalan,

      kung alin ang kasiguraduhan.

Kung mangangarap man ako,

     nakaburda na rin ito sa’king katawan

           para kung dumating man

     ang mga hindi inimbitahan

           ay mayroong nakaukit na pagkakakilanlan

      ng mga panalangin at kinabukasan.

* * * * *

Ang koleksyong ito ay lahok para sa Saranggola Awards (www.saranggola.org.ph) sa kategoryang TULA.

Ang Paglaya

NO OTHER (WO)MAN

Mga Tauhan:

Jen                   –           25 anyos na tomboy

Xander            –           26 anyos na bakla

 

Mula sa malalim na pagkakatampuhan, ang apat na magkakaibigan ay nanonood ng “No Other Woman” sa loob ng milagrosong sinehan.

Sa tabi ni Jen ay ang kaniyang girlfriend, magkahawak sila ng kamay—mahigpit ang pagkakawak sa isa’t isa. Walang espasyo ng daliri ang naiwan para hawakan ng iba.

Kasama rin nila si Xander, sa tabi naman niya ay ang kaniyang boyfriend na mabigat na nakasandal sa kaniyang pagod na balikat.

Cristine Reyes (sa pelikula): Mababaliw siguro ako kapag nalaman kong may babae siya. Baka mapatay ko yung kabit. Silang dalawa, actually.

Malalim ang pagkagulat ng tatlo nang nagmamadaling tumakbo at maingay na nagdududuwal si Jen papunta sa maruming comfort room. Nanlilisik na nakatingin ang boyfriend ni Xander sa kaniya; tinanggal ng boyfriend ang ulo mula sa mabigat na pagkakasandal, at biglaan ding tumayo mula sa mabigat na pagkakaupo at lumabas ng milagrosong sinehan.

Anne Curtis (sa pelikula):       Sabi nila “A way to a man’s heart is through his stomach” pero sa ganda mong ‘yan alam kong marami kang shortcut.

Umikot ang ulo ni Xander ng 360 degrees, mula sa pagkakasampal ng girlfriend ni Jen.

 

Day-Off

            “Go to the market. Buy fruits.”

             “Yes, sir.”

Patangu-tangong sagot ni Anna.

            “After that, you fetch Jane from school.”

Hindi nagsasawa sa baga-bagaheng bilin kahit sa araw-araw na pananatili niya bilang isang transgender na kasambahay.

“Yes, sir.”

“As soon as you get home later, please cook what you served us last week.”

Nagustuhan ng amo ang niluto niyang adobo noong nakaraang linggo.

“Yes, sir.”

“Two of my friends will eat dinner here later, I want you to clean the house and prepare for them, as well.”

Mag-uuwi na naman ng mga katrabaho ang kaniyang amo, palibhasa ay Biyernes.  Mabuti’t nakapag-alsabalutan na siya ng dadalhin niya kinabukasan.. Baka mabulilyaso pa.

“Yes, sir.”

Kung pwede lang lagyan ng vetsin ang iinumin nila mamaya ay gagawin niya. Dapat maisakatuparan ang matagal na niyang planong pag-alis,

“Sir, I remind you, day-off tomorrow.”

“Ah, yes, I know.”

Patayo na ng upuan ang kaniyang amo. Dali-dali siyang nagpunta sa pinto.

“Goodbye, sir.”

Payuko siyang nagpaalam.

“Tomorrow. Same time, same place.”

Bulong ng kaniyang amo habang nakabaling sa ibang atensyon ang mga mata.

            “I will bring my friends again.”

Hindi sumagot si Anna. Sisiguraduhin niyang bukas na ang huling niyang pagyuko. Pabagsak niyang isasara ang pinto.

 

Isda

Masuka-suka pa si Girlie nang magising sa sinag ng araw at sa ingay ni Beyonce mula sa kapitbahay. “Who run the world? Girls! Who run the world? Girls! Who run the world? Girls!” Pagkatapos ng maraming night shifts sa call-center, parang ngayon lang ulit siya naka-inom ng gabi. Inom talaga kung inom. Lasingan ang nangyari.

Nainom niya yata ang maasim niyang suka kagabi. Naligo siya kagabi sa swimming pool ng naghalu-halo niyang medyo matubig-tubig na sukang may buo-buo pang kanin, beer na medyo madilaw-dilaw at nangangamoy pa ang pagka-beer, at higit sa lahat ang ihi na tumatambay sa ilong ang panghi. Hindi niya maintindihan ang nararamdaman ng kaniyang bibig, ang nararamdaman ng kaniyang dila. Hindi matanggal ang sang-sang ng amoy at pakla ng kaniyang panlasa.

Nagpunta siya ng palikuran para magmumog, binuksan ang gripo, isinahod ang tubig gamit ang kamay at isinaluksok ang tubig sa bibig, iminumog at idinura na may kasama pang mga tinga at tira-tira ng kaniyang suka. Bumalik siya sa kaniyang kwarto at bumulaga ang Team Leader nilang si Karen sa kaniyang pagbati ng “Good morning!” Sinasabayan nito ang pagbirit ni Beyonce mula sa kapitbahay, “Who are we? What do we run?! We run the world (Who run this mother?!) Who run the world? Girls”

Unti-unti niyang naalalang hindi lang pala siya lasing kagabi, at hindi lang niya first time uminom pakatapos ng maraming night shifts, first time niya ring kumain ng isda.

 

Ang akdang ito ay lahok para sa Saranggola Blog Awards (www.sba.ph) sa kategoryang Dagli.

Saranggola 336x280

Hindi Laro

Voltes V

Ngayong gabi,
bida na naman si Voltes V.
(tutugtog ang theme song)
“Borutesu Faibu ni,
subete wo kakete.”

Nanginginig-nginig na
itinutok ang elektronikong espada
sa dose-anyos na katawan,
itinuring na kalaban,

(patuloy na tutugtog ang theme song)
“Yaruzo chikara no
tsukiru made”

Walang pangambang
nilooban ang kamusmusan
sa pangingiliti ng espada
sa nanlalamig na katawan.

(patuloy na tutugtog ang theme song)
“Chikyuu no yoake ha
mou chikai.”

Pitong buwang impeksyon
ang itinagal ng pakikipagbunuan
sa mga naiwang parte
ng elektronikong aparato.

(sisigaw ang bida ng “Voltes V!”)

*Alay kay Rosario Baluyut, 12 years old

Bahay-Bahayan

Si nanay, apat na taong gulang.
Si tatay, labing-isang taon.

Eksena:
uuwing lasing si tatay,
habang tuwang-tuwa
sa lutu-lutuan si nanay.

Pengeng pagkain.
Susuray-suray na dadating si tatay.
Matatapos na ‘tong niluluto ko!
Nakapamewang na
hinahalo-halo ni nanay
ang pinilas-pilas na
pulang bugambilya
sa plastik na kaldero,
pinatubigan, hinaluan
ng konting halaman.

Lango, nahihilo
umiikot ang ulo.
Ako na nga d’yan!
Lumapit si tatay,
sa putahe ni nanay,
hinawakan ang sandok,
tinutusuk-tusok,
dinurug-durog,
inalog-alog ang
bugambilyang pinatubigan.

Umiyak si nanay,
kumaripas nang takbo
palabas ng bahay-bahayan.
Sa pagitan ng kanyang mga hita.
ay umaagos ang mantsa
kakulay ng bugambilya.

*Alay kay Giselle, 4 years old

 

Jumping Rope

Talon lang nang talon
sa hindi matapos-tapos
na pakikipagbunuan
sa lubid ng kamusmusan.

Hindi patitigilin
ang paglundag
sa pananakot
na ipupulupot
ang lubid sa’yong leeg.

Itutuloy ang paglundag,
magmula sa taas
hahampas ang lubid,
babagsak sa lupa
kasama ang iba pang
naglulundagang
kalaro sa kalye
na minsan na rin palang
naging biktima.

Mabuti na lang
nung nakaraang
muntikan ka na namang
mahipuan,
nag-alsa
ang maliliit na boses—
sa tinis, hindi nagmintis
lumikha ng matalas
na hustisya
para putulin
ang lubid
sa taas-babang
paglapastangan
ng kamusmusan.

*Hindi pinangalanan ang biktima, 3 years old

 

*Ang akdang ito ay lahok para sa Saranggola Blog Awards (www.sba.ph) sa kategoryang Tula.

Saranggola 336x280

Dyipney

12924471_1013347052090946_3983550729305614076_n

Dyipney

 

Ilang mahabang panahon din ang lumipas,

kung saan ang pait ay yumapos na sa limot.

Hanggang sa tayo’y humakbang sa hiwaga ng pagkikita.

 

Sa loob ng hari ng lansangan

na may apat na kumakaripas na gulong

Muling nasilayan ka!

 

Ilang ulit akong sumulyap

na waring ang mga alaala ay kinakapang muli

ngunit sila ay tila natapakan na ng galit.

 

Lumalawak ang mapangaraping diwa.

Bitbit ang pira-pirasong basag na nakaraan.

 

Pilit isinasaayos sa wasto nitong anyo

subalit sugat lamang ang natamo.

 

Sugat na pagkalinga lamang

ang tanging makakapaghilom

 

Sa loob ng dyipney,

na may mga kumakaripas na gulong at

sumasabay sa mabilis na pagkaripas ng mga ala-ala.

 

Sa dyipney,

sana’y muling makasabay ka!

 

Sa dyipney,

sariwain natin ang mga ala-ala.

 

 

***tulang isinulat noong 2009, araw kung kailan hindi inaasahang magtagpo ang aming landas pagkalipas ng apat na taon.

Tagged , ,

Kahit Konting Patutsada

 

image

Marupok lang
naman akong nadadala
sa konting patutsada.

Yung mala-kuryenteng
hagod ng kamay sa likod
na nakakapagparalisa
ng dismaya,
habang bumubulong
ng malanding ugong
malapit sa tenga–
mamili ka
kung saan,
sa sabik na kaliwa
o sa sabik na kanan–
hihipan
papalayo
ang tampuhan,
kasunod ang
yakap na mahigpit,
dama sa likuran
ang lamig
ng ulong nangangatwiran
kasama ng mga bisig,
tatali sa katawan,
hihigpitan,
hindi pakakawalan,
manggigigil lang
hanggang
sa mapagtagumpayan
ang pagtiis,
ang hindi pag-imik,
ang hindi pag-pansin,
ang hinihintay
na lambing.

Nadadala naman ako
sa patutsada,
kumbaga
sarapan mo naman
ang timpla.

Online

Diona Tungkol sa Social Media

I.

Paggising sa umaga,

kalat sa social media,

iskandal ng artista.

II.

Iyong nararamdaman,

di mabita-bitawan,

sa pag-like mo idaan.

III.

Galit mong lubos-lubos,

sa pag-post matatapos?

Di naman nairaos!

IV.

Nais mong makiramay,

presensya mo ma’y sablay,

share ang ‘yong kaagapay.

V.

Iyong Twerk it Like Miley,

in-upload mo sa FB,

‘lang likes mula kagabi?

VI.

Pano ka magmo-move on?

Titig buong maghapon,

sa profile ng kahapon.

VII.

Ingatan ang password mo,

baka agawin sa’yo

ang iyong pagkatao.

**Ito ang aking opisyal na lahok sa Saranggola Blog Awards 2015 para sa kategoryang Tula (Diona)

Saranggola 336x280

Padala

Buong pusong sinalubong nina kuya, ate, bunso, at tatay ang kahun-kahong padala ni nanay.

Patung-patong na kwadradong kahong umaapaw sa isang taong dugo, pawis at pakikisama ni nanay bilang isang kasambahay malayo sa sinilangang bayan. Inipon ng buong pagmamahal sa pamilya para matustusan ang huling taon bago ang gradwesyon ni kuya, ang nalalapit na pagkolehiyo ni ate, ang paglaki ni bunso, at ang walang trabahong si tatay—kasama na ang pag-iinom, pambababae, at panggagalugad sa iba pang bisyo.

Isang iphone 6 kay kuya, 4s lang sana pero pinilit ng budget dahil bagong gradweyt. Kay ate naman ang pink na polaroid, merong limang instax—lima lang muna ang kaya. Sapat na kay bunso ang robot na transformers na may pahabol pang samu’t saring makukulay na tsokolate—maliliit para magmukhang marami. Pinauwian din ang mga kamag-anak ng maraming keychain, sabit-sabit ang lion sa kaniyang walang katapusang pagbuga ng tubig.

Kay tatay ang huling bagahe na mahigpit na ibinalot ng duct tape, madikit at paulit-ulit na ipinaikot para maibalot ang sorpresa at hiwaga. Hapit na hapit at galit na galit ang yapos ng tape sa pumuputok na kahong nangangalit sumabog. Hirap na hirap ang tatay sa pagbukas ng padala ni nanay, tagaktak ang pawis at naghahari ang inis sa hindi mabuksang bagahe, sabik na sabik pa naman ang mga namumulang mata masilayan lang ang padala. Subalit balot na balot ang kahong naghihimutok, pinipigil ang pagputok.

Hindi na hinintay ng tatlo ang laman ng padala, nagpaalam na din sila dahil ang bilin ni lolo ay huwag silang magpapa-abot ng dilim sa kalsada.

i-download

*Isa sa mga nagwaging dagli sa pa-contest ni Jack Alvarez para sa launching ng Autobiografia ng Iba Pang Lady Gaga